De gehelmde kat
Aanverwante artikelen
Helmond had al van oudsher iets met katten, of was het eerder tegen katten? Het negatieve imago dat Helmond eens had is intussen al aardig veranderd. Toch blijven Helmonders in de omliggende dorpen als kattenmeppers of kattendonders bekend. Waarom dat zo is blijft onduidelijk.
Katten waren niet alleen geliefd omdat ze je huis muizenvrij hielden; een katteboutje ging er ook wel in. En de velletjes konden best gebruikt worden om in kleding te verwerken. Kranten meldden enige jaren terug dat een Australische mevrouw bekend staat om het maken van hoeden en handtassen van kattenbont. De vellen die haar werden aangeleverd door een kattenmepper zijn van wilde katten die in Tasmanië een grote plaag vormen voor de inheemse vogels. In Helmond werd het gebruik van kattenbont al in 1459 afgezworen. De Helmondse bontwerkers beloofden het stadsbestuur toen om “egheen huijsmarters alias cattenvellen” meer te verwerken. Dat daaraan ook weer niet altijd de hand werd gehouden blijkt uit een bericht in de krant van 20 januari 1943. Een negentienjarige arbeider uit Helmond, een “berucht kattenmepper”, stond terecht voor het Bossche gerechtshof. Hij trok er met een speciaal afgerichte hond op uit om katten te vangen. Huid en vlees werden verkocht. Dat werd 4 maanden zitten.
Kattenmeppen als volksvermaak zag je op kermissen en jaarmarkten, maar dat gebeurde niet alleen in Helmond. Een kat werd in een ton gestopt, waar net zo lang op werd geslagen tot die in duigen viel; de held die het in paniek geraakt dier kon vangen werd daarvoor beloond met één of meer pinten in de herberg. De kat belandde daarna meestal in een ijzeren kooitje dat op en neer in het vuur werd gewipt tot het beest het leven liet. Onder dat zelfde wrede vermaak met dieren kunnen we ook het gansrijden scharen. Een levende gans werd met de kop naar beneden opgehangen waarna men probeerde de kop eraf te trekken door er te paard onderdoor te rijden. Dat gansrijden gebeurde meestal op vastenavond.
Dominee Hanewinckel, die in de jaren 1798 en 1799 door de Meierij reisde en in brieven verslag deed van zijn omzwervingen verhaalt dat Helmonders spotgewijs “de katten” werden genoemd. Hij nam aan dat het kwam door hun lelijke taal, die “als men eene menigte van verre hoort spreeken, naar het gelol van katten gelijkt”. Het Helmondse dialect was onverstaanbaar voor een Hollander. Het bestuderen van het dialect leek hem wel interessant omdat het veel oude in onbruik geraakte woorden zou opleveren. Dat bestuderen deed taalkundige Wim Daniëls, auteur van “het Helmonds Woordenboek”. In zijn inleiding schrijft hij dat hij het Helmonds dialect niet ruw en hardklinkend, maar karaktervol zou willen noemen, met een grote klankrijkdom en mooie woorden.
Op 1 september 1968 was het thema van de elfde Brabantse Dag in Heeze: "de Scheld-en Spotprocessie". Op die dag trok de optocht door de straten van Heeze en meer als 30.000 bezoekers genoten van deze originele optocht. Ook de tentoonstelling in het gemeentehuis met het thema “Brabant van de andere kant” trok veel belangstelling. Op bijgaande foto ziet u de inzending van de gemeente Helmond. Het betrof de gemummificeerde kat die in 1960 bij een restauratie in een muur van het Helmonds kasteel werd gevonden. Naast de kat, die zorgvuldig achter glas werd getoond, lag een vlag met een afbeelding van de Gehelmde Kat, een prachtig Helmonds symbool. Op de voorgrond lag de tekst van het bekende Helmondse rijmpje: Helmonders, kattendonders, vlooienbijters, keieschijters.
