Vestdijk en Emmasingel, verbonden door het 18 Septemberplein

In de 19e eeuw kon men zich in Eindhoven verplaatsen met verschillende vervoermiddelen. Met de voermanskar, hondenkar, diligence, paardentram, stoomtram, fiets, bus of trein. In 1866 reed de eerste trein Eindhoven binnen. Berucht was de Woenselse overweg – daarom ook wel de overweg der zuchten genoemd - die liep van de Demer naar Fellenoord. Deze overweg bemoeilijkte de doorstroming van het verkeer op de Eindhovense noord-zuidas. Met de aanleg van het hoogspoor in de jaren ’50 en de sluiting van de Woenselse overweg in 1953 werd dit verkeersprobleem opgelost. Het spoor ging omhoog en in plaats van de overweg kwamen er viaducten. De euforie was helaas van korte duur. Eind jaren ’50 van de vorige eeuw begon de opmars van de auto. In 1958 introduceerde DAF de DAF600 die, na een wat aarzelende ontvangst van de Variomatic, een groot succes werd. In die jaren is men ook begonnen met de aanleg van de rondweg.

Van links naar rechts drie maal het station van Eindhoven. Uiterst links het station na de verbouwing van 1887. Het middenstuk dateert van 1866, het jaar dat de eerste trein Eindhoven binnen reed. In 1887 werden beide vleugels aangebouwd. In het midden het station dat in 1916 in de plaats kwam voor het oude. Rechts het huidige NS-station gefotografeerd eind jaren ’50 van de vorige eeuw.

Vestdijk
De route van deze keer, Vestdijk-1 Septemberplein-Nieuwe Emmasingel-Emmasingel is deels per auto, deels te voet af te leggen. Komend vanuit het zuiden richting centrum passeren we de nieuwe Vestedatoren, die het beeld van de Eindhovense skyline bepaalt. Voormalig Rijksbouwmeester Jo Coenen ontwierp de toren. Het 27 verdiepingen tellende gebouw met exclusieve huurappartementen geeft Eindhoven een haast New Yorkse grandeur. Tegenover de Vestedatoren aan de rechterkant vinden we het internationale hoofdkantoor van De Lage Landen. De Lage Landen is onderdeel van de Rabobank Groep en heeft kantoren in meer dan 25 landen wereldwijd. De maatschappij houdt zich bezig met leasing en handelsfinanciering. Een onderdeel van leasing is personenauto’s of bedrijfsautoleasing, iets wat in de jaren ’50 van de vorige eeuw nog een onbekend fenomeen was. Voorheen zat op deze locatie de sigarenfabriek Mignot & De Block. In 1858 werd deze firma opgericht door Adolph Mignot en zijn zwager Anthony de Block. Ze bouwden een fabriek aan de Kanaalstraat. Het was de eerste sigarenfabriek in de Eindhovense regio die steeds meer vrouwen aannam. Vrouwen waren secuurder en verknoeiden minder tabak dan mannen. Bovendien kampten mannen op de maandag nog wel eens met de gevolgen van de vrije zondag. Tot in de jaren ’60 waren de sigaren van Mignot & De Block toonaangevend. In 1969 nam Philip Morris de firma van Mignot & de Block over. In datzelfde jaar werd De Lage Landen opgericht door de Rabobank. Sinds 1990 is het hoofdkantoor van deze internationale financiële dienstverlener gevestigd aan de Vestdijk.

Wie zich ook met auto’s bezighield was Jos van der Meulen-Ansems. In 1916 startte hij een automobielbedrijf aan de Vestdijk. De Vestdijk stond vroeger bekend als Korte en Lange Dijk. De Korte Dijk liep vanaf het huidige 18 Septemberplein tot aan de Nieuwstraat, de Lange Dijk vanaf de Nieuwstraat tot aan de Ten Hagestraat. Boven de garage bevond zich de verpleegstersflat van het Binnenziekenhuis. Dit ziekenhuis verhuisde en de huidige Heuvel Galerie kwam ervoor in de plaats.

De Vestdijk rond 1925, gefotografeerd vanaf de ABN AMRO. Rechts is nog de stadsgracht te zien. Links zat automobielbedrijf Van der Meulen Ansems. Boven de garage bevond zich het verpleegstershuis voor het Binnenziekenhuis aan de overkant. Op de hoek Vestdijk-Raiffeisenstraat de villa van Mignot, de sigarenfabrikant van Mignot & De Block.

18 Septemberplein
We gaan door op onze route en komen op de rotonde van het 18 Septemberplein. Rechts zien we het station liggen dat op 10 augustus 1956 werd geopend. Men beweert dat het lijkt op een transistorradio. Het gebouw heeft inmiddels een plekje verworven op de Monumentenlijst. Met de komst van het hoogspoor moesten de rails noordwaarts opgeschoven worden, het nieuw te bouwen station volgde. Het oude station stond vooraan op het huidige Stationsplein.

Even is er sprake van geweest dat de Bijenkorf aan de rechterkant van de rotonde zou komen, maar na een lang en moeizaam proces kon het warenhuis in maart 1969 geopend worden op de locatie tegenover C&A. Het pand is een ontwerp van de Italiaanse architect Gio Ponti die, toen hij voet zette op Nederlandse bodem, getroffen werd door de kleur groen. De Piazza is een ontwerp van Theo Boosten. Toen daar in de jaren ’80 de leegstand grote vormen aannam werden de twee bovenste verdiepingen verhuurd aan de Openbare Bibliotheek. De Bibliotheek bleef daar tot de verhuizing in 1997 naar De Witte Dame. In 1999 kreeg weer een Italiaan, Massimiliano Fuksas, de opdracht om de Piazza te herontwikkelen. De inmiddels gesloopte honingraatwinkels hebben plaats gemaakt voor de ondergrondse fietskelder.

Aan de overkant van de Bijenkorf zien we het filiaal van C&A en McDonalds, waar voorheen meubelzaak Lodewijks gevestigd was. Deze panden zijn onderdeel van de nieuwbouw in het kader van de wederopbouw op het 18 Septemberplein, dat voorheen Demerplein en daarvoor Parallelweg heette. Het Sinterklaasbombardement van 6 december 1942 had namelijk een groot deel van het centrum verwoest.

Links: de aanleg van het 18 Septemberplein met op de achtergrond het nieuwe station en het oude postkantoor (fotograaf Renes). Rechts: de Bijenkorf, Piazza en de honingraatwinkels in 1975. De Bijenkorf werd op 18 maart 1969 geopend.

Nieuwe Emmasingel-Emmasingel
We vervolgen onze route en komen op het gebied waar de bakermat ligt van Philips. Als eerste zien we de lichttoren op de hoek van de Emmasingel-Mathildelaan. De bouw werd in 1921 voltooid. De zevenhoekige toren heeft haar naam te danken aan het feit dat op de bovenste verdieping lampen werden getest op hun levensduur. Aan de overkant, op de spie met de nieuwe Emmasingel, staat het voormalig hoofdkantoor van Philips, in de volksmond De Bruine Heer genoemd. Het hoofdkantoor kreeg deze naam als tegenhanger van De Witte Dame. De voorloper van De Witte Dame ontstond al in 1908 toen Philips een complex van betonhoogbouw liet realiseren aan de Emmasingel. Op het gebied tussen de Willemstraat, Emmasingel en Mathildelaan verrees de eerste vleugel van deze hoogbouw. Begin jaren ’20 van de vorige eeuw werd een vleugel parallel aan het spoor gebouwd met op de kop de 48 meter hoge lichttoren. Het sluitstuk van het complex werd gebouwd vanaf 1927. Het zijn de vleugels die nu bekend staan als De Witte Dame. Hiervoor moest de lage shedbouw aan de Emmasingel wijken. Uiteindelijk had het totale complex de vorm van een rechthoek. De expansie was te danken aan de groeiende radio-industrie en het aandeel van Philips daarin. In de jaren ’80 van de vorige eeuw werden de eerste vleugels daterend uit 1908 gesloopt. Op deze plek vinden we nu het lichtplein. Gelukkig kon verdere sloop van De Witte Dame in de jaren ’90 worden voorkomen. Het plan ter redding van de voormalige fabriek voorzag in een nieuwe bestemming als kunst- en cultuurcentrum. In die tijd duikt dan ook voor het eerst de naam De Witte Dame op. Een leuk detail is dat De Witte Dame eerst grijs was en pas wit werd geschilderd in 1953. De Witte Dame huisvest nu onder andere de Openbare Bibliotheek Eindhoven, de Design Academy, MU en Philips Design. In de lichttoren en de aangrenzende vleugel aan de Mathildelaan bouwt Trudo nu exclusieve lofts die het industriële karakter benadrukken. Philips is niet geheel verdwenen van het complex. Aan de Mathildelaan in het zandkleurige gebouw bevindt zich Philips Lighting BV. Philips zag het licht in 1891 toen Frederik Philips en zijn zoon Gerard een fabriekje begonnen aan de Emmasingel. Dit fabriekje, waar toen kooldraadgloeilampen werden vervaardigd, is er nu nog en staat tegenover De Witte Dame. Het is nu een museum waar gepensioneerde Philips-medewerkers gepassioneerd vertellen over de geschiedenis van de lamp, het product waar Eindhoven haar naam Lichtstad aan dankt.

Links: het Philipscomplex aan de Emmasingel in 1929. De laagbouw met sheddaken werd gesloopt en hiervoor in de plaats werd in drie bouwfasen De Witte Dame opgetrokken, toen nog in het grijs. Het vierkante gebouw achter de shedbouw was het oude hoofdkantoor. Daar weer achter staat de Lichttoren. Rechts: het hoofdkantoor van Philips, ook wel De Bruine Heer genoemd, in 1952. Rechts De Witte Dame.